W 2022 r. minie sto lat od opatentowania elektrycznego blendera. Rocznica ta jest o tyle wyjątkowa, że konstruktorem tego popularnego dziś urządzenia był polski emigrant Stefan Popławski. Jego innowacyjne rozwiązanie zmieniło życie szefów kuchni i gospodyń na całym świecie, a także otworzyło drogę do powstania robotów kuchennych i… szczepionki przeciwko polio.
Fot. Annie Spratt
Wynalazca elektrycznego blendera urodził się 14 sierpnia 1885 r. w Warszawie. W wieku dziewięciu lat wyemigrował wraz z rodzicami do Stanów Zjednoczonych. Państwo Popławscy osiedlili się w mieście Racine w stanie Wisconsin i tak Stefan stał się Stephenem. Chłopiec od najmłodszych lat miał obsesję na punkcie wynalezienia urządzeń przeznaczonych do mieszania napojów. Prawdziwe prace nad nimi zaczął jednak dopiero w 1918 r. gdy założył Stephens Tool Co. Rok później został zatrudniony przez Arnold Electric Co. w celu opracowania automatycznego miksera mleka słodowego przeznaczonego do użytku w restauracjach, kawiarniach i barach. Zlecenie to wynikało z faktu, że w Racine mieściła się siedziba produkującej takie mleko firmy Horlicks Malted Milk. W 1922 r. Stefan Popławski (na dokumentach podpisywał się jako Stephen J. Poplawski) przedłożył w amerykańskim Urzędzie Patentowym rozwiązanie, które stało się protoplastą współczesnych blenderów. – Popławski początkowo przyczepił silnik do kubka z ostrzami i odkrył, że ten potrafi upłynniać produkty. Zaczął więc sprzedawać takie miksery aptekom, by mogły robić słodowe mleko. Gdy dorzuciło się do tej mieszanki trochę truskawek okazało się, że taka maszyna to rynkowy hit – wyjaśniał w 2012 r. na łamach „Milwaukee Journal Sentinel” Thomas Fehring, inżynier z Milwaukee i ówczesny wiceprzewodniczący komitetu historii i dziedzictwa Amerykańskiego Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników (ASME). Podobny opis urządzenia autorstwa pochodzącego z Polski konstruktora zamieścił w swojej książce pt. „1001 wynalazków które zmieniły świat” Jack Challoner. I tak miało ono „zamontowane na dnie wysokiego zbiornika, do którego wkładało się składniki koktajlu, małe obracające się ostrza napędzane silnikiem elektrycznym. Z pomocą tego urządzenia można było uzyskiwać jednolite spienione napoje, co na zawsze zmieniło konsystencje koktajli i otworzyło drogę do powstania robotów kuchennych”.
Wersja do miksowania owoców i warzyw
Ten i inne patenty Stefana Popławskiego z lat 20. XX w. pozwoliły firmie Arnold Electric stać się liderem w produkcji maszyn mieszalniczych. Prymat ten trwał do chwili przejęcia przedsiębiorstwa przez Hamilton Beach Manufacturing Co. Stało się to w 1926 r., a Popławski dołączył oczywiście do zespołu tej mieszczącą się również w Racine firmy. Z wydanej niedawno monografii pt. „1000 wynalazków, czyli historia ludzkiej pomysłowości” dowiadujemy się że w tymże samym 1926 r. Polski emigrant „opatentował wariant urządzenia z mieszadłem górnym i zajął się urządzeniem do przecierania owoców i warzyw do postaci płynnej”. Sześć lat później Popławski dołączył do Greene Manufacturing Company, również zlokalizowanej w Racine. GMC rozpoczęło produkcję blenderów według jego najnowszego projektu (numery patentowe 1 937 184 i 1 937 445), które doskonale sprawdzały się właśnie w przypadku owoców i warzyw. „Już po roku Popławski założył własną firmę Stephens Electric Co. i skoncentrował się na konstrukcji domowych urządzeń miksujących. Efektem jego pracy było kilka patentów i wzorów użytkowych na kolejne modele o udoskonalonej formie i działaniu”, czytamy w cytowanym już „1000 wynalazków…”.
Rozwiązanie obecne na rynku do dziś
W tym samym czasie nad własną wersją blendera pracował także Fred Osius, kolega Popławskiego z czasów pracy w firmie Hamilton Beach Manufacturing. Osius ulepszył urządzenie polskiego emigranta, konstruując inny jego rodzaj. Zwrócił się też do popularnego wówczas w Stanach Zjednoczonych muzyka Freda Waringa (studiował on inżynierię i był znany w kręgach wynalazców) by ten sfinansował produkcję. Tak też się stało i od 1933 r. Waring nie tylko wytwarzał, ale także na szeroką skalę promował „Miracle Mixer”. Jednak urządzenie było niedopracowane. Szwankowały m.in. uszczelnienia zbiornika i osi noża. Waring przeprojektował więc blender i cztery lata później wypuścił swój własny Waring Blendor, który przyczynił się do spopularyzowania w latach 40. XX w. smoothie. W 1954 r. firma Waring Products sprzedała swój milionowy blender, a trzy lata później przedsiębiorstwo zostało przejęte przez Dynamics Corporation of America. W 1998 r. stało się ono częścią koncernu Conair, który blendery pod marką Waring produkuje do dziś. Z rynku nie zniknęło też całkiem urządzenie Stefana Popławskiego. W 1946 r. sprzedał on swoją firmę wraz prawami do patentów przedsiębiorstwu John Oster Manufacturing, które skomercjalizowało blender Popławskiego pod nazwą handlową Osterizer. W monografii „1000 wynalazków, czyli historia ludzkiej pomysłowości” czytamy, że „szybko odniósł on sukces rynkowy i stał się jedną z ikon stylu życia powojennej Ameryki. W całych Stanach Zjednoczonych trudno było znaleźć gospodynię, która nie miałaby blendera w swojej kuchni. W książce kucharskiej dla użytkowników mikserów z 1961 r. „The Blender Cookbook” buńczucznie zapowiadano „rewolucję w amerykańskich zwyczajach kulinarnych dzięki ekscytującym pomysłom, ułatwieniom i magicznym przepisom, które pozwolą skończyć ze znojem podczas gotowania i uczynią je przyjemnym”. W 1960 r. John Oster Manufacturing został kupiony przez Sunbeam Products, które wypuściło różne typy blenderów, jako serię Imperial, ale nadal produkuje tradycyjny blender Osterizer.
Zblendował kij golfowy i iPhone’a
Stefan Popławski po sprzedaży swojej firmy przeszedł na emeryturę i mieszkał aż do śmierci w Racine. Zmarł 9 grudnia 1956 r. i został pochowany na lokalnym cmentarzu Calvary Catholic Cemetery & Mausoleum. Jego wynalazek pozwolił mu zapisać się złotymi zgłoskami na kartach historii techniki, ale co ważniejsze pomógł w… opracowaniu szczepionki przeciwko polio. Urodzony w Harlemie w Nowym Jorku w rodzinie polsko-żydowskich emigrantów profesor medycyny Jonas Salk w 1953 r. do przygotowania jej komponentów użył bowiem właśnie specjalnie przekonstruowanego blendera. Przed wprowadzeniem szczepionki na rynek profesor Salk wstrzyknął preparat najpierw sobie, potem żonie, a następnie trzem synom. Rezultaty były pomyślne. Za zgodą rodziców szczepieniom poddano prawie dwa miliony dzieci. Do 1962 r. zaszczepiła się ponad połowa Amerykanów do 40 roku życia, dzięki czemu zachorowalność na chorobę Heinego-Medina spadła o 86 proc. Warto podkreślić, że wynalazek Stefana Popławskiego jest też obecny w kulturze masowej. Znalazł się m.in. w tekście piosenki z 1976 r. „Poor, Poor Pitiful Me” śpiewanej przez amerykańskiego wokalistę Warrena Zevona, który obok Boba Dylana i Neila Younga był jednym z najciekawszych pieśniarzy folk-rockowych. Blender jest też bohaterem kultowego skeczu „Super Bass o matic” zaprezentowanego przez popularnego aktora Dana Aykroyda (największą sławę przyniósł mu film „Blues Brothers”) w programie telewizyjnym „Saturday Night Live”. Z kolei wynalazca Tom Dickinson od ponad trzech dekad regularnie zadaje widzom w Stanach Zjednoczonych pytanie „Will it Blend? W tym czasie udało mu się wielokrotnie odpowiedzieć na nie twierdząco. Zblendował bowiem tysiące przedmiotów, od kija golfowego po najnowszego iPhone’a.
Kalendarium
1922 Polski emigrant Stefan Popławski wynalazł i opatentował blender do mieszania napojów z mlekiem słodowym.
1936 Wynalazca Fred Osius, kolega Popławskiego, zwraca się do Freda Waringa z prośbą o wsparcie dla jego własnego blendera. Waring pomaga go udoskonalić.
1937 Fred Waring przedstawia „Miracle Mixer” na National Restaurant Show w Chicago. Nazwa „Waring Blendor” została przyjęta wkrótce potem.
1938 Waring osobiście promuje blender poprzez audycje radiowe, budując powszechną świadomość marki.
1939-1941 Wspólna promocja Waringa z producentem rumu Ronem Rico sprawia, że mrożone daiquiri staje się popularnym napojem narodowym.
1941-1945 Produkcja blendera Waring zostaje wstrzymana podczas II wojny światowej.
1946 John Oster kupuje firmę Popławskiego, Stephen’s Electric i wprowadza Osterizer Blender.
1946 – 1953 Wznowienie produkcji blenderów przez Waring. Linia produktów poszerza się o różnorodne nasadki i kolory urządzeń.
1953 Jonas Salk używa specjalnie przekonstruowanego blendera do opracowania szczepionki przeciwko polio.
1954 Blendery Waring osiągają poziom sprzedaży miliona sztuk.
1960-1970 Waring wygrywa „bitwę guzików” dzięki pierwszym w branży przyciskom w blenderze.
1976 „Saturday Night Live” pokazuje klasyczny skecz z blenderem „Super Bass o Matic”. Warren Zevon umieszcza blender w tekście swojej piosenki „Poor, Poor Pitiful Me”.
2022 W tym roku minie sto lat od wynalezienia przez Stefana Popławskiego blendera i 85 lat od wprowadzenia do sprzedaży blendera Waring.
Źródło: „Milwaukee Journal Sentinel”